درنگ، ممنوع!

فاطمه ایزدی/ اینجا نایستید، اگر دوست ندارید بوی متعفن و مشمئز کننده فاضلاب رها شده، روح و روان تان را به هم بریزد، حتی یک لحظه در ورودی شرق شیراز درنگ نکنید. این جا جایی است که سال هاست دفع غیر بهداشتی فاضلاب در کانال های روباز و بوی نا مطبوع آن به جان رهگذران و مسافران افتاده و هنوز هم پس از آن همه وعده وعید، بساط آن جمع نشده است. 
ساکنان روستای سلطان آباد و مسافران فرودگاه شیراز، مدت هاست مشامشان با بوی آزار دهنده فاضلاب رها شده در جنوب شرق این کلانشهر آشناست و از قضا تا تکمیل تصفیه خانه شماره دو که نسخه شفابخش این تراژدی تلخ است، راه درازی در پیش است. نکته غم انگیز این ماجرا از فعالیت کشاورزان پایین دست شهرک های اقماری جنوب شرقی شیراز آب می خورد که برای آبیاری سبزی و صیفی کاری های خود از این روان آب های آلوده به فاضلاب خام استفاده می کنند. از کشت ذرت با طعم فاضلاب گرفته تا برنج کاری در مزارع آلوده به آب های نامتعارف در آن محدوده، سکانس های دردناک و رقت انگیزی است که در طول سالهای گذشته، بارها خبرهای آن به گوش رسیده است. اما این که سرگذشت فاضلاب خام و رها شده در شرق شیراز چیست و از کجا نشأت می گیرد، رشته ای است که سر دراز دارد. آن طور که مدیر کل محیط زیست فارس نیز اسفند ماه سال گذشته گفته بود واحدهای تولیدی این محدوده، فاضلاب خام را وارد رودخانه چنار راهدار کرده  و از سویی، تانکرهای حمل فاضلاب نیز ساماندهی نشده اند و هر جا که بخواهند آن را تخلیه می کنند البته بخشی از این بوی نامطبوع نیز از روان آب‌ های سطحی که وارد رودخانه خشک شیراز و رودخانه سلطان آباد می ‌شود نشأت می گیرد و بر اساس نظر کارشناسان، این رودخانه‌ ها ورودی زیادی از پساب و فاضلاب دارند.
تکمیل تصفیه خانه شماره دو، لنگ اعتبارات
در این قصه، تکمیل فازهای سه و چهار تصفیه خانه شماره دو می تواند مرهمی بر این زخم چند ساله باشد. آن طور که رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر شیراز در این رابطه به «خبرجنوب» می گوید اگر چه توسعه خط تصفیه خانه شماره دو در دستور کار است اما تکمیل این پروژه، لنگ اعتبارات است. به گفته مسعود زارعی، شهرداری نیز در این حوزه، مطالبه گر است و بسته سرمایه گذاری این پروژه، جذاب نبوده که هنوز سرمایه گذران به این قصه ورود نکرده اند. 
این عضو شورای شهر شیراز با اشاره به انتقال آب فاضلاب چنار راهدار به این مسیر، تأکید می کند که در عین حال می توان بوی مشمئز کننده جنوب شرق شیراز را با اقدامات دیگری به جز تکمیل تصفیه خانه شماره دو نیز رفع کرد. از دیدگاه رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر شیراز، با تفکیک فاضلاب چنارراهدار و کنترل فعالیت کارخانه های نشاسته سازی، بخشی از این مشکلات حل شدنی است. زارعی به این نکته نیز گریز می زند که بر اساس آن چه در کمیسیون بند 20 ماده 55 مصوب شده است کارخانه دارها باید در یک زمان بندی شش ماهه با احداث تصفیه خانه های محلی، ورود فاضلاب آزار دهنده به رودخانه چنارراهدار را متوقف کنند. اگرچه این مسأله پیگیری شده اما به قول این عضو شورای شهر شیراز، تعیین تکلیف این موضوع در حیطه اختیارات و مأموریت های شهرداری نیست و آبفا باید به وظایف خود در این زمینه عمل کند. او به این نکته اشاره می کند که این پروژه، اعتبار کلان می خواهد و با توجه به محدودیت تأمین اعتبار در بخش دولتی، این مشکل همچنان وجود دارد. 
به گفته رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر شیراز، این بحث مربوط به امروز و دیروز نیست و در سال هایی که درآمدها بهتر بود و آبفا راحت تر می توانست اقداماتی در این زمینه انجام دهد، کار روی زمین ماند و در حال حاضر نیز اوضاع به گونه ای نیست که دولت بتواند به آسانی این رقم هزار میلیاردی را تأمین کند البته زارعی معتقد است می توان به طور محدود، اقداماتی برای بهبود این وضعیت انجام داد و در صورتی که اراده ای جدی در آبفا شکل بگیرد، شهرداری نیز به عنوان همکار می تواند به این قضیه ورود کند.
نقش چندین آلاینده در بوی بد ناشی از فاضلاب شرق شیراز
معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب شیراز نیز در گفت و گو با «خبرجنوب» به بوی بد ناشی از فاضلاب شرق و جنوب شرق شیراز، گریز می زند و تأکید می کند که چندین منبع آلاینده در این داستان نقش دارد.
به گفته محمد هادی ستوده، رودخانه چنارراهدار در مسیر منتهی به دریاچه مهارلو، پساب، آب های نا متعارف و فاضلاب هایی به دریاچه انتقال می دهد که منبع آلایندگی های آن مختلف است.

ستوده می گوید در حال حاضر، فاضلاب خام از طریق شبکه فاضلاب جمع آوری شده در سطح شهری به این رودخانه، تخلیه نشده و به تصفیه خانه شماره دو منتقل می شود که دو مدول از آن با ظرفیت 100 هزار متر مکعب در شبانه روز، در دست احداث و بهره برداری است. او تأکید می کند که تا دو سال پیش که این تصفیه خانه احداث نشده بود این حجم از فاضلاب به صورت خام، وارد رودخانه می شد اما در حال حاضر به طور متوسط 80 هزار متر مکعب فاضلاب خام در شبانه روز تصفیه شده و پساب با کیفیت استاندارد به زهکش های پایین دست تخلیه می گردد. در عین حال اما به قول ستوده، برخی آلاینده ها از بالادست که شامل فاضلاب خام یا خاکستری بعضی منازل است به زهکش هایی که به دریاچه، منتهی هستند وارد می شود. در واقع این آلاینده ها به صورت غیر مجاز در معابر و جداول سطح شهر تخلیه شده و به صورت تجمعی و در دو یا سه نقطه، وارد رودخانه چنار راهدار می شود. 
معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب شیراز به فعالیت چند کارخانه نشاسته سازی فعال به عنوان یکی دیگر از آلاینده ها گریز می زند و یادآور می شود که پساب این کارخانه ها در رودخانه، تخلیه می گردد و تا زمانی که تصفیه خانه مشترک احداث نشود، فاضلابی با آلایندگی های بسیار زیاد به صورت غیرمجاز در رودخانه ریخته خواهد شد. این مسئول به فاضلاب شهرک صنعتی به عنوان یکی دیگر از آلاینده ها اشاره می کند و می گوید بخشی از فاضلاب این شهرک، تصفیه خانه دارد و فاز بعدی هم در دست احداث است و تا زمان تکمیل این فاز، بخشی از فاضلاب خام شهرک صنعتی نیز به رودخانه تخلیه می شود. به گفته او تانکرهای تخلیه فاضلاب یا لجن کش در سطح شهر هم فاضلاب را در آب های سطحی یا در رودخانه تخلیه می کنند و این منبع دیگری است که موجب می شود در نهایت، این فاضلاب ها و آب های نامتعارف به صورت یک پساب باکیفیت با خروجی تصفیه خانه شماره دو ترکیب شده و به ورودی پل فسا یا دریاچه مهارلو برسند. 
ستوده با تأکید بر این که دلایل عمده بوی نامطبوع در شرق شیراز به این عوامل ربط دارد، یادآور می شود که فاضلاب کارخانه های نشاسته سازی، بوی آزاردهنده ای دارد و شدت آن در مقایسه با فاضلاب خانگی، بسیار بیشتر است. 
این مسئول با اشاره به اجرای 70 درصدی شبکه فاضلاب در سطح کلانشهر شیراز، تأکید می کند که در برخی مناطق، همچنان این شبکه احداث نشده و تکمیل تصفیه خانه ها و شبکه فاضلاب شهری، نیازمند تأمین اعتبار است البته به قول او تحقق این موضوع، بیش از 10 هزار میلیارد تومان هزینه بردار است و در صورت تأمین اعتبار، این مناطق تحت پوشش قرار خواهند گرفت و از ورود فاضلاب خام منازل به آب های سطحی خودداری خواهد شد. 
معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب شیراز، رفع بوی بد ناشی از فاضلاب رها شده در شرق شیراز را در راهکارهایی همچون تکمیل تصفیه خانه شهرک صنعتی، جلوگیری از ورود پساب فاضلاب کارخانه های نشاسته سازی در رودخانه و ساماندهی تانکرهای حمل فاضلاب جستجو می کند. او تأکید می کند که تانکرهای لجن کش با همکاری شهرداری، ساماندهی خواهند شد تا مناطقی برای تخلیه فاضلاب ها پیش بینی شود و در این صورت است که این مشکلات به طور کامل حل خواهد شد البته اجرای بخش عمده ای از این اقدامات به تأمین اعتبارات، گره خورده و آن طور که ستوده می گوید هنوز اعتبار 60 میلیارد تومانی حوزه عمرانی نیز تخصیص نیافته و در مقایسه با این حجم سرمایه گذاری، پیشرفت کار کُند می شود. او با اشاره به  احداث فازهای بعدی تصفیه خانه شماره دو، تاکید می کند که در سال  99 مدول یک و دو این تصفیه خانه افتتاح شده و مدول سه و چهار نیز در دست مناقصه است و احتمالا اواخر پاییز، پیمانکار آن انتخاب می شود. هر چند حرف و حدیث های تامین اعتبار همچنان پابرجاست اما به قول او به تدریج عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد. 
در هر حال، بوي نامطلوب فاضلاب در شرق شيراز در شأن اين شهر فرهنگي نیست و لازم است دستگاه هاي اجرايي و مسئولان مربوطه برای حل این معضل، راهکار و تدبیری اساسی لحاظ کنند. از ساکنان روستاي سلطان آباد و کارکنان فرودگاه شيراز و پرسنل پاسگاه پليس راه گرفته تا مراجعان منطقه ويژه تجاري شيراز و بنگاه داران و بارفروشان ميدان ميوه و تره بار شيراز، سال هاست این بوی نامطبوع را تاب آورده اند و وقت آن است بساط آن برای همیشه برچیده شود.