خوشا شیراز و وضع بی مثالش خداوندا نگهدار از زوالش

شورای شهر شیراز در آغاز دهه ۸۰ شمسی پیشنهاد نام‌گذاری روزی به نام شیراز را ارائه کرد که این امر با موافقت مجلس شورای اسلامی مواجه شد و به این ترتیب ۱۵ اردیبهشت‌ماه به نام روز شیراز در تقویم ملی ایران به ثبت رسید. این شهر تاریخی قرن‌ها فرهنگ را با خود یدک می‌کشد، همواره در زمینه علم و ادب و شعر سرآمد بوده و شخصیت‌های بزرگی را در دامان خود پرورش داده است. همه این ویژگی‌ها مزیدی بر علت شده‌اند تا نیمه اردیبهشت‌ به نام شیراز شناخته شود.

شهر شیراز قدمتی بسیار طولانی دارد، در واقع در الواح گلی عیلامی متعلق به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد که از جنوب غرب این شهر به دست آمده، به شهری به نام «تیرازیس» اشاره شده که در طول زمان به شیراز تغییر کرده است. علاوه بر این، خشتی عیلامی در سال ۱۳۱۴ در تخت‌جمشید پیدا شد که از قلعه‌ای به نام «تیرازیس» یا «شیرازیس» نام برده بود. جالب اینکه در مهره‌هایی که از محوط قصر ابونصر در کنار دشت شیراز کشف شد و به اواخر دوره  ساسانیان و اوایل دوره اسلامی تعلق داشت، نام شیراز به چشم می‌خورد.

ویژگی‌های فرهنگی شهر شیراز چیزی کم از جنبه تاریخی آن ندارد و مصداق این موضوع را می‌توان احداث کتابخانه بزرگی در زمان عضدالدوله دیلمی دانست که کتاب‌های متعددی از علوم روز را در خود جای داده بود. شاید به همین دلیل باشد که شیراز برای قرن‌ها به دارالعلم و برج اولیا معروف بوده است؛ تا جایی که سعدی ، شاعر و جهانگرد شیرازی، گفته بود:

چه شام و چه مصر و چه بر و چه بحر          همه روستایند و شیراز شهر

اهمیت شیرازی‌بودن را نیز می‌توان در این بیت از همام تبریزی درک کرد که می‌گوید:

همام را سخن دلنشین و شیرین است          ولی چه سود که بیچاره نیست شیرازی

یکی دیگر از ویژگی‌های فرهنگی شهر را می‌توان شکل‌گیری مکتب شیراز دانست؛ در واقع مصون‌ماندن این منطقه از حمله مغولان ایلخانی باعث شد که به‌عنوان محلى امن مورد توجه هنرمندان و دانشمندان قرار گیرد و همین موضوع به‌شکل‌گیری مکتب نگارگری شیراز اول انجامید.

با این اوصاف می‌توان فهمید که ثبت یک روز به نام شیراز در تقویم ایران تا چه اندازه مهم و لازم بوده است. در واقع با چنین اتفاقی، این شهر برای خود صاحب نامی شد تا به بهانه آن، فرصت مناسبی برای پاسداشت زیبایی‌ها، هنر و فرهنگ این دیار به‌وجود بیاید.

از آنجا که اردیبهشت مصادف با جشن بهاربد و بهترین زمان سفر به شیراز است، انتخاب روز شیراز در این ماه یکی از تصمیم‌های خردمندانه شورای شهر شیراز بوده است. جشن میانه بهار یا بهاربد از جمله جشن‌هایی است که در ایران باستان برگزار می‌شد. در آن زمان تقویم گاهَنباری یا گاه‌شماری وجود داشت و هر سال بر اساس چهار فصل تقسیم‌بندی شده بود که اول و میانه‌ هر فصل جشن گرفته می‌شد. به این ترتیب، روز ۱۵ اردیبهشت به جشن بهاربد معروف بود. زرتشتیان نیز معتقد هستند که زرتشت در این روز پیام‌آور اهورامزدا می‌شود. علاوه بر این، طبیعت ایران در اردیبهشت به اوج زیبایی خود می‌رسد و به‌خاطر سرسبزی و عطر بهار نارنج، بسیاری از افراد اردیبهشت را برای گشت‌وگذار در شیراز انتخاب می‌کنند.

شروع اردیبهشت با زادروز سعدی شیرازی، شاعر سخن‌سرای ایران زمین و پایان آن با بزرگداشت ملاصدرای شیرازی، از فلاسفه شهیر کشور همراه است که اهمیت این ماه در شیراز را به‌خوبی نشان می‌دهد.

برنامه ‌های روز شیراز

برنامه‌های روز شیراز مبتنی بر گرامی‌داشت وجهه فرهنگی و هنری شیراز است؛ به شکلی که با ایجاد نشاط برای مردم همراه باشد. روز شیراز برای چند سال به دست فراموشی سپرده شده بود، تا اینکه در سال ۱۳۹۵ با برگزاری برنامه‌ها متنوع و ویژه برنامه روز شیراز در خندوانه، مجددا بر سر زبان‌ها افتاد و باعث آشنایی بیشتر مردم سراسر ایران با آن شد. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به بازدید رایگان از کلیه مکان‌های گردشگری و فرهنگی شیراز، حمل‌ونقل رایگان، تخفیف مراکز اقامتی، برگزاری کنسرت‌ها، طبخ  غذاهای شیرازی و سنتی، کارگاه‌های خنده درمانی و مشاوره‌های گروهی اشاره کرد. همچنین برنامه‌های دیگری نظیر برپایی نمایشگاه‌های عکس از شیراز و شیراز قدیم، مسابقه‌های عکاسی و نمایشگاه‌های خوشنویسی نیز در دستور کار مسئولان قرار داشت.

شیراز شهر شعر و ادب محسوب می‌شود؛ شهری که بزرگانی همچون حافظ و سعدی را در خود جای داده و از همین روی یکی از برنامه‌های خاص این روز، برگزاری گردهمایی‌ها و برنامه‌هایی با محوریت شعر بوده است. برنامه‌های متنوعی همچون نمایشگاهی از کتابت و خوشنویسی اشعار حافظ، نمایشگاه مینیاتور، اجرای شب شعر و برنامه خوشنویسی روح القدس در حافظیه برپا شد.

از اقدام‌های فرهنگی رایج در این روز نیز می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌های مشاهیر و تجلیل از شیرازشناسان، رونمایی از کتاب‌ها، مسابقه‌های اسکیس معماری از آثار معماری شیراز و پخش فیلم‌های کارگردانان شیرازی اشاره کرد. شهرهای زیادی در دنیا به‌عنوان خواهرخوانده شیراز به حساب می‌آیند، نظیر وایمار آلمان، کوالالامپور مالزی، آکادیر مراکش، دوشنبه تاجیکستان و نیکوزیا قبرس که به همین منظور سفرای این کشورها در این مراسم حضور داشته‌اند. گرچه می‌توان پا را فراتر از این گذاشت و با دعوت از گردشگران و رسانه‌های این کشورها، ضمن افزایش ارتباط فرهنگی، روز شیراز را به آن‌ها معرفی کرد. ضبط برنامه‌های تلویزیونی در مکان‌های گردشگری شیراز و پخش آن‌ها از صدا و سیما جزو برنامه‌های روز و هفته شیراز بوده است تا توجه مخاطبان ملی و بین‌المللی به این شهر جلب شود.

دو فیلم مستند کوتاه با موضوع شیراز به نام «شعر شهر» و «رنگ شیراز» نیز به دست هنرمندان شیراز ساخته و از رسانه ملی و شبکه‌های مجازی منتشر شد. همچنین تکنولوژی ویدیو مپینگ به یاری تدارک‌بینندگان برنامه‌های مجازی شیراز آمد تا از این طریق نمای متفاوتی از شهر را در پس‌زمینه اجرای هنرمندان به نمایش بگذارند.