باران و سیل هم زورش به خشکی دریاچه‌های فارس نرسید

بارش‌های اخیر و جاری شدن سیلاب نیز نتوانست حداقل مرهمی برای زخم خشکیدگی تالاب‌های فارس شود و کارشناسان می‌گویند این بارش‌ها تغییری در وضعیت دریاچه‌های استان ایجاد نکرده است. با وجود این‌که طی چند هفته اخیر شاهد بارش گسترده باران و حتی جاری شدن سیلاب در برخی از مناطق مختلف استان فارس بودیم اما سایر تالاب‌های فارس به غیر از دریاچه مهارلو که معمولا به میزان بسیار کمی همیشه آب دارد، مابقی همچنان خشک هستند.
بر این اساس باران نتوانست کمکی به بستر خشکیده تالاب‌های فارس کند و همچنان این دریاچه‌ها در وضعیت نگران کننده سابق خود به سر می‌برند.

  پریشان همچنان خشک

طی بارندگی ۷۰ میلی متری چندروز اخیر در شهرستان کازرون اکثر معابر شهری و روستایی دچار آبگرفتگی و سیلاب شدند ولی این باران زمستانی هم قلب خشک پریشان را احیا نکرد.

دریاچه پریشان یکی از بزرگترین دریاچه‌های آب شیرین کشور و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده از توابع شهرستان کازرون قرار گرفته است، این دریاچه با مساحتی حدوداً چهار هزار و ۳۰۰ هکتار و با ارتفاع ۸۲۰ متری از آب‌های آزاد در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین‌المللی ثبت و در تقسیم بندی مناطق جز مناطق حفاظت شده محسوب می‌شود.

مدیر پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب بین‌المللی پریشان در رابطه با بارندگی چند روز اخیر در حوزه پریشان گفت: طی بارش‌های چند روز گذشته در حوزه تالاب پریشان بیش از ۵۰ میلی متر باران باریده است که این میزان بارندگی در حوزه آبریز ۲۳ هزار هکتاری تالاب پریشان که از روستای مهبودی در شمال شرق شروع و تا ابوعلی در جنوب غرب و مراتع پوزه بادی، زوالی، پل آبگینه (که به دشت مُشیری معروف است) گسترده است، بسیار کم و ناچیز محسوب می‌شود.

محمدجواد سیاح‌پور ادامه داد: تمامی آب بارانی که در این ۲۳ هزار هکتار نازل می‌شود به صورت روان آب به تالاب پریشان سرازیر خواهد شد اما هرچقدر میزان بارندگی هم زیاد باشد نمی‌تواند ۴۰ میلیون مترمکعب آب که سالانه از تالاب برداشته می‌شود را جبران کند، باتوجه به میزان کم بارش و خشکسالی در منطقه، باید برداشت آب نیز کمتر شود، متأسفانه افزایش زمین‌های کشاورزی، چاه‌های مجاز و غیر مجاز و افزایش بهره برداری اجازه مدیریت و مصرف بهینه‌ی آب باران را نمی‌دهد و نمی‌توان انتظار داشت که میزان آب سرازیر شده حاصل از بارندگی به احیای تالاب کمکی کند.
 

سطح ایستابی تالاب پریشان ۱۶ متر از تراز صفر پایین‌تر است

وی در مورد وضعیت کانال‌های آب زیرزمینی تالاب پریشان گفت: درحال حاضر کانال‌های زیرزمینی تالاب پریشان بیش از ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارند و سطح ایستابی بین ۱۴ تا ۱۶ متر از تراز صفر (کف بستر تالاب) پایین‌تر رفته است، حتی اگر سالانه ۶۰ میلیون مترمکعب هم بارندگی در حوزه تالاب پریشان داشته باشیم نهایتاً ۱.۳ سطح ایستابی پر شود.

سیاح پور در رابطه با نیاز آبی پریشان ادامه داد: طبق مطالعات و پژوهش‌ها در سال گذشته مشخص شد که نیاز آبی پریشان حدوداً ۲۰۰ میلیون مترمکعب است که نه با بارندگی بلکه با انتقال آب از سد نرگسی هم به تنهایی جبران نخواهد شد، مگر اینکه میزان برداشت و مصرف آب از تالاب پریشان کمتر شود.

مدیریت مصرف و برداشت آب از پریشان امری فرا فنی است

این فعال محیط زیست گفت: کشاورزی امری اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هویتی در منطقه است و ما نمی‌توانیم بگوییم کشاورزی را کمتر کنیم، مدیریت کشاورزی فرایندی زمان‌بر است تا کشاورزان تغییر در معیشت بپذیرند و رویکرد و نوآوری‌های جدیدی در منطقه شکل گیرد.

مدیر پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب بین المللی پریشان ادامه داد: مردم باید باور کنند که اگر تالاب احیا و ترمز تخریب پریشان کشیده نشود شهر کازرون، بالاده و روستاهای اطراف تالاب نابود خواهند شد، احیای پریشان نیازمند همتی اساسی و مطالبه مردم کل شهرستان است.

سیاح‌پور گفت: باید یا همفکری مردم محلی به معیشت‌های جایگزین و سودآور تر از کشاورزی برسیم که اهالی و ساکنین اطراف تالاب پریشان خودشان با اشتیاق از کشاورزی فاصله و به سوی معیشت‌های جایگزین که آب پایه نباشند و حداقل نیازمند آب باشند، بروند تا بتوانیم طی چند مدت نیاز آبی اطراف را از منابع آب زیرزمینی کمتر کنیم و حتی به صفر برسانیم تا تالاب در مسیر احیا قرار گیرد.

درحال حاضر برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب تلاش می‌کنیم نه احیا

محمدجواد سیاح‌پور در آخر گفت: درحال حاضر پایگاه پژوهش، انجمن‌های محیط زیستی و سازمان‌های متولی برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب تلاش می‌کنند، امروزه سراسر تن پریشان زخم است و ما تلاش می‌کنم التیام بخش این زخم‌ها باشیم تا به روند احیا و سلامت کامل پریشان برسم، حرکت به سوی احیای تالاب پریشان یک فرایند همگانی است و ما به صرف هوایی که نفس می‌کشیم و مکانی که در مجاورت پریشان زندگی می‌کنم همگی در قبال این تالاب نیمه جان مسول هستیم.
در این رهگذر یک فعال حوزه محیط زیست در رابطه با بارندگی‌های اخیر استان فارس و وضعیت تالاب‌ها توضیح داد: با وجود اینکه طی چند مدت اخیر شاهد بارش باران در مناطق مختلف استان بودیم اما این بارندگی‌ها نتوانست حداقل انتظارات را برآورده کند و متأسفانه وضعیت دریاچه‌های استان همچنان نگران کننده است.

بختگان هم تغییری نکرد

علمدار علمداری ادامه داد: از تالاب بختگان به عنوان بزرگترین تالاب استان فارس تا کافتر به عنوان شمالی ترین تالاب استان همچنان خشک هستند و وضعیتشان مانند گذشته است و هیچ تغییری حاصل نشده است.

وی با تاکید بر این‌که این بارش‌ها تأثیری برای احیای دریاچه‌ها ندارد، افزود: علاوه بر دو تالاب بختگان و کافتر، تالاب پریشان نیز به عنوان یکی از مهمترین تالاب‌های فارس همچنان خشک است و نمی‌توان انتظار داشت که با این میزان بارندگی احیا شود.

این فعال حوزه محیط زیست با اشاره به پایین بودن سطح سفره آب‌های زیرزمینی گفت: بارندگی‌ها به حدی نیست که سیلاب ایجاد شود و باعث آب دار شدن دریاچه‌ها شود بلکه این میزان بارندگی تا حدودی برای سیراب کردن سطح سفره آب‌های زیرزمینی مؤثر است و نمی‌توان انتظار احیا دریاچه‌ها را داشت.

سفره‌های زیرزمینی فروکش کرده است

وی با بیان این‌که آب سفره‌های زیرزمینی کاملا فروکش کرده، گفت: در گذشته به دلیل آبدار بودن حوزه‌های اطراف آب به سمت دریاچه روان می‌شد اما در حال حاضر به دلیل خشک بودن این حوزه‌ها، ابتدا آتها تغذیه می‌کنند و در نهایت ابی باقی نمی‌ماند که وارد ردیاچه شود.

علمداری با اشاره به خشک بودن چشمه‌های اطراف تالاب‌ها بیان کرد: به طور حتم وقتی چشمه‌ها خشک و سطح سفره آب‌های زیرزمینی پایین باشد آب یارد دریاچه نخواهد شد و اگر بارندگی و حتی سیلابی هم باشد فقط چشمه‌ها و سطح سفره‌ها بالا می‌آید.
وی به دریاچه مهارلو اشاره کرد و گفتک در حال حاضر دریاچه مهارلو تا حدودی آب دارد که این اب دریاچه هم به دلیل زهکش توأم با فاضلاب صنعتی و خانگی دشت شیراز است که اگر همین فاضلاب هم وارد دریاچه نشود وضعیت مهارلو هم خوب نیست.
این فعال حوزه محیط زیست با انتقاد از چاه‌های غیرمجاز و وضعیت کشاورزی در سطح استان فارس، گفت: این چاه‌های غیرمجاز در اطراف دریاچه‌ها از ورود آب به داخل آن جلوگیری کرده و شیره جان دریاچه را می مکند به همین دلیل ضروری است هر چه سریع‌تر نسبت به پر کردن این چاه‌ها اقدام شود.

وی تاکید کرد: با توجه به این خشکسالی‌ها وضعیت دریاچه‌های فارس هر روز بدتر می‌شود و به طور حتم طی چند سال آینده با مشکلات زیادی در این حوزه روبه رو خواهیم شد.
معاون فنی اداره کل محیط زیست استان فارس نیز در این رابطه گفت: بارشهای اخیر استان فارس آن‌گونه که باید برای آب دار شدن تالاب‌ها تأثیرگذار نبود.
 

دریاچه‌های استان با این بارندگی‌ها احیا نمی‌شود

نبی‌الله مرادی با اشاره به این‌که دریاچه‌های استان با این بارندگی‌ها احیا نمی‌شوند، اظهار کرد: به طور حتم این انتظار محالی است که دریاچه‌ها با این میزان بارش احیا شوند زیرا باید یک سری اتفاقات خاص در حوزه آبخیز رخ دهد تا سالیان بعد دریاچه احیا شود.
وی به تشریح وضعیت دریاچه‌های استان فارس به دلیل بارندگی‌های اخیر پرداخت و ادامه داد: دریاچه‌های کافتر و پریشان که از جمله دریاچه‌های مهم استان به شمار می‌روند همچنان به طور کامل خشک هستند.
معاون فنی اداره کل محیط زیست استان فارس بیان کرد: دریاچه بختگان که دومین دریاچه بزرگ کشور به شمار می‌رود به دلیل این بارندگی‌ها فقط به مدت سه یا چهار روز حدود ۱۲ درصد ابگیری شد و دریاچه ارژن هم که به دلیل فروچاله هایی که در آن است همچنان به طور کامل خشک است.
 وی با اشاره به آبگیری ۲۳ درصدی تالاب طشک گفت: این دریاچه هم فقط چند روز آب داشت اما پس از آن بار دیگر خشک شد و در حال حاضر فقط دریاچه‌های هفت برم، برمشور و دریاچه هیرم لارستان از ۱۰ درصد تا حدود ۸۰ درصد آب دارند.
مرادی ادامه داد: با توجه به این‌که سطح سفره آب‌های زیرزمینی بسیار پایین است نباید انتظار داشت که تالاب‌ها احیا شوند زیرا در حال حاضر به عنوان نمونه دریاچه پریشان حدود ۱۲ الی ۱۴ متر سطح سفره‌های آن پایین است و باید حدود ۴۰ الی ۵۰ میلیون مترمکعب آب برسد تا دریاچه احیا شود.
 

۳۰ هزار حلقه چاه اطراف بختگان جود دارد

معاون فنی اداره کل محیط زیست استان فارس با اشاره به این‌که احیا دریاچه‌ها با این میزان ورودی آب دوامی ندارد، افزود: به عنوان نمونه اطراف بختگان حدود ۳۰ هزار حلقه چاه وجود دارد چگونه می‌توان انتظار داشت که دریاچه احیا شود د حال حاضر کشاورزی در برخی از مناطق استان در سال به سه یا چهار بار می‌رسد.
وی با اشاره به طرح مدیریت تالاب‌های فارس بیان کرد: این طرح در کارگروه‌های ویژه ای بررسی و وظایف هر دستگاه برای احیای تالاب‌ها مشخص شده و در کارگروه توسعه استان نیز تصویب و به دستگاه‌ها ابلاغ شده است اما متأسفانه تاکنون اقدام مناسبی برای عملیاتی شدن این طرح از سوی برخی از دستگاه‌ها انجام نشده است از این رو نباید انتظار داشت که تالاب‌ها با این وضعیت احیا شوند.
به نظر می‌رسد تا وقتی مشکل چاه‌های آب و کشاورزی اطراف این تالاب‌ها حل نشود، انتظار احیای این تالاب‌ها، امری محال است از این رو متولیان در ابتدا باید تکلیف کشاورزی اطراف تالاب‌های فارس را روشن کنند.